Gmina Opatówek leży w południowo-wschodniej części Wielkopolski w sąsiedztwie najstarszego miasta w Polsce - Kalisza. Obejmuje malownicze tereny Wysoczyzny Kaliskiej poprzecinane rzecznymi dolinami dopływów Prosny: Pokrzywnicy, Cieni i Swędrni.

Najwyższe wzniesienia w okolicy tworzą charakterystyczny trójkąt, na którego wierzchołkach stoją widoczne z dala kościoły w Chełmcach, Rajsku i Tłokini Kościelnej. W centralnym miejscu doliny Cieni leży Opatówek, w którym dominuje dziewiętnastowieczna zabudowa związana z fabryką sukna i strzeliste wieże neogotyckiego kościoła.

Warunki naturalne, a przede wszystkim wysokie skarpy opadające ku dolinom rzecznym i bliskość wody, a także położenie przy starym szlaku handlowym łączącym Śląsk z Kujawami sprzyjały osadnictwu. Badania archeologiczne, choć fragmentaryczne, świadczą o ciągłości osadniczej na tym terenie od ok. 4 tys. lat p.n.e., a więc od schyłku epoki kamienia, przez okres kultury łużyckiej, kultury przeworskiej i średniowiecze po okres nowożytny. Większość miejscowości leżących na terenie gminy była wymieniana w źródłach już w średniowieczu. Znaczna część obecnej gminy (Opatówek, Borów, Cienia, Michałów, Szulec, Trojanów, Warszaw i Zduny) należały do końca XVIII w. do opatóweckiego klucza dóbr arcybiskupich. W 1807 r. Opatówek, Borów, Nędzerzew, Porwity, Szulec, Trojanów, Warszew i Zduny weszły w skład donacji gen. Józefa Zajączka – późniejszego namiestnika Królestwa Polskiego. Inne miejscowości gminy należały w swoich dziejach do dóbr królewskich, rządowych, szlacheckich lub kościelnych.

Obecna Gmina Opatówek to jedna z 11 gmin Powiatu Kaliskiego Ziemskiego obejmująca miasto Opatówek i 27 wsi sołeckich: Borów, Cienię Pierwszą, Cienię Drugą, Cienię Trzecią i Cienię Folwark, Chełmce, Kobierno, Kolonię Dębe, Michałów Drugi i Michałów Trzeci, Janików, Józefów, Nędzerzew, Porwity, Rajsko, Rożdżały, Sierzchów, Szulec, Szałe, Trojanów, Tłokinię Kościelną, Tłokinię Wielką, Tłokinię Małą i Tłokinię Nową, Warszew, Zduny i Zawady. Gmina graniczy z Kaliszem i gminami: Żelazków, Ceków, Koźminek, Szczytniki i Godziesze. Siedziba Urzędu Miejskiego Gminy znajduje się w Opatówku. Powierzchnia gminy wynosi 104 km², a zamieszkuje ją 10739¹ mieszkańców.

Gmina Opatówek była w swoich dziejach zawsze związana z Kaliszem. W okresie międzywojennym należała do województwa łódzkiego, a od 1 kwietnia 1938 r. do województwa poznańskiego. W czasie okupacji niemieckiej w latach 1939-1945 weszła w skład Warthegau (Kraju Warty) w rejencji łódzkiej, dystrykcie kaliskim. Po zakończeniu wojny utworzono gminę Opatówek, w skład której wchodziło 16 gromad. Gmina, tak jak przed wojną, należała do powiatu kaliskiego, województwa poznańskiego. W 1955 r. w wyniku reformy administracyjnej utworzono w jej miejsce 4 gromady: Opatówek, Cienię Drugą, Szulec i Winiary. Kolejna reforma administracyjna przywróciła z dniem 1 stycznia 1973 r. gminę Opatówek w granicach z 1945 r. powiększoną o Rożdżały, Kobierno i Kolonię Dębe należące dawniej do gromady Kamień,a także Szałe i Chełmce z dawnej gromady Piwonice, Winiary, Rajsków i Nędzerzew z dawnej gromady Winiary oraz Rajsko i Warszew z dawnej gromady Rajsko. W 1975 r., w wyniku kolejnej reformy, gmina Opatówek stała się jedną z 57 gmin województwa kaliskiego, a w 1976 r. Winiary i Rajsków zostały włączone do Kalisza. Od tego czasu granice gminy nie uległy zmianie.

Po przemianach w 1989 r. pierwszym wójtem gminy Opatówek został w maju 1990 r. Czesław Jaśkiewicz. Pełnił tę funkcję do marca 1997 r. Od marca 1997 r. do listopada 2006 r. funkcję wójta sprawował Jan Wolf. Od grudnia 2006 wójtem gminy Opatówek jest Sebastian Wardęcki.

Od 1997 r. Gmina Opatówek posiada herb zaprojektowany przez kaliskiego artystę-grafika – Władysława Kościelniaka. Herb zawiera 2 elementy: ceglaną wieżę, która była herbem dawnego miasta Opatówka oraz 2 odwrócone groty strzał z herbu rodziny arcybiskupa Jarosława Bogorii Skotnickiego, który zasłużył się dla rozwoju klucza dóbr opatóweckich i Opatówka w II połowie XIV w.

Atutem Gminy jest jej położenie na Wysoczyźnie Kaliskiej. Nad dolinami rzecznymi Pokrzywnicy, Cieni (Trojanówki) i Swędrni górują wzniesienia: w Chełmcach (187 m n.p.m.), w Rajsku (177,2 m n.p.m.) i w Tłokini Kościelnej (164,7 m n.p.m.). W okolicach Opatówka, Porwit i Nędzerzewa znajdują się malownicze polodowcowe wzgórza morenowe.

Na Pokrzywnicy w miejscowości Szałe został utworzony w latach 70. XX w. sztuczny zbiornik wodny o powierzchni ok. 170 ha. Zalew ciągnie się na długości 4 km od mostu na Pokrzywnicy w Szałem do tamy na wysokości Winiar i osiąga szerokość 0,5 km.

Zalesienie gminy jest niewielkie i stanowi 7,6 % jej powierzchni. Niewielkie obszary leśnie znajdują się w Opatówku, Borowie, Michałowie, Dębem Kolonii, Cieni Trzeciej i Porwitach. W Opatówku i Tłokini Kościelnej zachowały się zabytkowe parki podworskie.

W 1991 r. został powołany Rozporządzeniem Wojewody Kaliskiego obszar krajobrazu chronionego „Dolina rzeki Swędrni”². Na obszarze obejmującym powierzchnię 5000 ha zarejestrowano 714 gatunków roślin, w tym 19 chronionych oraz niektóre ginące w Europie ptaki.

Gmina Opatówek posiada charakter rolniczo-przemysłowy oraz walory turystyczno-rekreacyjne. Ma dobrze rozwiniętą infrastrukturę techniczną - drogi lokalne, wodociągi, kanalizację, oczyszczalnię ścieków w Opatówku oraz gazociąg.

Na terenie gminy Opatówek działa około 700 podmiotów gospodarczych – przedsiębiorstw produkcyjnych, placówek handlowych i usługowych. Znajduje się tu siedziba grupy kapitałowej przedsiębiorstw przemysłu cukierniczego, napojów i przypraw, która posiada zakłady należące do znanych marek „Jutrzenka”, „Kaliszanka”, „Solidarność”, „Hellena” i „Goplana”. Znaczna część mieszkańców prowadzi indywidualne gospodarstwa rolne. Gmina jest znana z upraw warzyw pod szkłem. Od 1998 r. odbywają się w Opatówku coroczne Targi Rolniczo - Ogrodniczo - Działkowe „Pamiętajcie o ogrodach”, w których uczestniczą wystawcy z całej Polski i z zagranicy.

Najmłodsi mieszkańcy Gminy mogą korzystać z placówek edukacyjnych od przedszkola do wyższej uczelni. W Gminie funkcjonują 4 szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa im. Janusza Kusocińskiego wraz z klasami gimnazjalnymi w Opatówku i z filią w Sierzchowie, Szkoła Podstawowa im. Władysława Broniewskiego w Tłokini Wielkiej, Szkoła Podstawowa w Rajsku i Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Chełmcach oraz Zespół Szkół im. Stanisława Mikołajczyka w Opatówku obejmujący liceum i szkoły z zakresu ogrodnictwa i wydział zamiejscowy Wyższej Szkoły Informatyki w Łodzi. W 2017 r. oddano do użytku w Opatówku budynek nowego przedszkola „Wesoły Smyk”. Przy szkołach podstawowych istnieją klasy przedszkolne. W latach 1999-2017 funkcjonowało w Opatówku Gimnazjum im. Agatona i Stefana Gillerów, dla którego w 2006 r. wybudowano nowoczesny gmach.

W Gminie Opatówek istnieją cztery kościoły parafialne –p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Opatówku, p.w. Narodzenia NMP w Chełmcach, p.w. św. Michała Archanioła w Rajsku i p.w. św. Jakuba w Tłokini Kościelnej. Część wiernych należy do parafii Dębe leżącej w gminie Żelazków. Na terenie Gminy znajdują się 4 cmentarze katolickie. Zachowały się także fragmenty dawnych cmentarzy ewangelickich w Opatówku i w Dębem Kolonii.

W gminie Opatówek funkcjonują instytucje kultury takie jak: Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Gminna Biblioteka Publiczna im. Braci Gillerów w Opatówku z filiami w Rajsku i Tłokini Wielkiej oraz Gminny Ośrodek Kultury w Opatówku. Działają 4 orkiestry strażackie: w Opatówku, Rajsku, Tłokini Wielkiej i Chełmcach, kapele i chóry ludowe.

Opiekę medyczną w gminie oferuje Gminny Ośrodek Zdrowia, Medical Center Humieja&Pokojowy, gabinet lekarza rodzinnego E. Kawalowej oraz gabinety lekarzy prywatnych. Zabiegi rehabilitacyjne prowadzi NZOZ Specjalistyczne Centrum Rehabilitacji „Medicol”, a leki można zakupić w 4 aptekach w Opatówku i w punktach aptecznych na terenie gminy.

Opiekę społeczną w gminie sprawuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, który prowadzi Świetlicę Środowiskową „Słoneczko”.

Obsługę finansową mieszkańców prowadzi Bank Spółdzielczy Ziemi Kaliskiej Oddział w Opatówku i Punkt Obsługi Kasowej różnych banków. Poczta Polska świadczy usługi mieszkańcom Opatówka i okolic. O bezpieczeństwo mieszkańców dba Komisariat Policji w Opatówku, który obsługuje także gminy Godziesze i Brzeziny.

Wśród organizacji społecznych najliczniejsze i najbardziej aktywne w środowisku są Ochotnicze Straże Pożarne. W całej gminie jest 15 jednostek OSP, w tym 2: w Opatówku i w Tłokini Wielkiej należą do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Strażacy biorą udział nie tylko w akcjach gaśniczych, ale coraz częściej w ratowaniu ofiar wypadków i likwidowaniu skutków klęsk żywiołowych. Od 1990 r. działa Towarzystwo Przyjaciół Opatówka, które przez prawie 20 lat wydawało lokalne czasopismo „Opatowianin”. Z inicjatywy TPO podjęto działania w celu przywrócenia Opatówkowi praw miejskich. Ponadto w gminie działa Koło Gminne Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów, Koła Gospodyń Wiejskich, Fundacja „Inicjatywa dla Opatówka”, Akcja Katolicka Gminne Koło Polskiego Związku Wędkarskiego i Sekcja Polskiego Związku Hodowli Gołębi Pocztowych.

Opatówek i okolice posiadają warunki do uprawiania sportu i rekreacji. Na zalewie w Szałem można uprawiać sporty wodne. Nowoczesna hala widowiskowo-sportowa w Opatówku jest przygotowana do rozgrywek w siatkówce i koszykówce, także na szczeblu międzynarodowym. W Opatówku funkcjonuje kompleks boisk „Orlik-2012”, boisko sportowe oraz siłownia nad stawami. Siłownia działa także w Michałowie Drugim. W Chełmcach i Tłokini Wielkiej zbudowano hale sportowe. Przy szkołach w Chełmcach, Rajsku i Tłokini Wielkiej urządzono wielofunkcyjne boiska sportowe. W Opatówku działa klub Sportowy „Opatówek”. Rekreacji dzieci służą place zabaw. Nad nowo zagospodarowanymi stawami w Opatówku istnieją wspaniałe warunki do odpoczynku i rekreacji. Piękno i rozmaitość krajobrazu zachęcają do uprawiania turystyki rowerowej i pieszej. Miłośnicy tej turystyki mogą korzystać ze ścieżki rowerowej wzdłuż drogi krajowej nr 12, licznych dróg asfaltowych w gminie oraz polnych dróg i dróżek wśród pól i lasów. Na wzgórzach w okolicach Nędzerzewa istnieją warunki do uprawiania kolarstwa górskiego. Od Marchwacza przez Opatówek do Szałego prowadzi szlak turystyczny zwany „Szlakiem Królestwa Kongresowego”.

Gmina Opatówek posiada walory turystyczne ze względu na położenie, historię i zabytki. W 2007 r. historyczny układ urbanistyczny Opatówka jako miasta fabrycznego został wpisany do rejestru zabytków. Najcenniejszym zabytkiem Opatówka jest klasycystyczny budynek dawnej fabryki sukna zbudowany w latach 1824-26 oraz inne budynki z nią związane, a także żelazny most z 1824 r. Zabytkowy charakter mają kościoły w Rajsku, Tłokini Kościelnej, Chełmcach i Opatówku, pałac w Tłokini Kościelnej, dwór w Rożdżałach, pozostałości zabudowań dawnych majątków i budownictwa drewnianego oraz niektóre kapliczki w całej Gminie. Do zabytków zalicza się także domek neogotycki zwany „cukiernią” i pobliski płot neogotycki z bramą, oficynę pałacową, bramę wjazdową do nie istniejącego pałacu ostatnich właścicieli majątku w Opatówku – Schlösserów, dawny dom rodziny Gillerów, budynek danego dworca kolejowego oraz domy robotnicze na terenie Opatówka.

Położenie Gminy w odległości 10 km od dużego ośrodka miejskiego, siedziby władz powiatowych – Kalisza sprzyja jej rozwojowi gospodarczemu i demograficznemu. Opatówek ma dobre połączenie komunikacyjne z Kaliszem i miastami wojewódzkimi - Poznaniem, Łodzią i Wrocławiem. Przez Opatówek wiedzie droga krajowa nr 12 prowadząca z Łęknicy na granicy zachodniej Polski do Dorohuska na granicy z Ukrainą. Tu zaczyna się także droga wojewódzka nr 471. Stacja kolejowa Opatówek leży na trasie linii kolejowej Łódź – Ostrów Wielkopolski.

Od 1 stycznia 2017 r. największa miejscowość w gminie  - Opatówek posiada status miasta, przywrócony po niemal 150 latach.

1. Dane dotyczące aktualnej liczby mieszkańców są podane według stanu w dniu 31.12.2018 r.

2. Rozporządzeniem nr 68 Wojewody Kaliskiego z dnia 20 grudnia 1991 roku w sprawie ustalenia obszaru chronionego krajobrazu "Dolina rzeki Swędrni"(Dz. Urz. Woj. Kal. Nr 17, poz. 161).